Jak wspierać neuroróżnorodność w miejscu pracy?
Szacuje się, że osoby neuroróżnorodne mogą stanowić niemal 30% ogólnej populacji. Choć termin funkcjonuje od dawna, to dopiero ostatnio zrobiło się o nim głośno. Wynika to z rosnącej świadomości społeczeństwa dotyczącej różnic między poszczególnymi jednostkami i akceptacji każdego, bez względu na specyficzne uwarunkowania. Koncepcja neuroróżnorodności powoli rewolucjonizuje rynek pracy. Zmienia się podejście do rekrutacji, organizacji pracy i zarządzania zespołami. Neuroróżnorodność w miejscu pracy może sprzyjać kreatywności i innowacyjności. Jak nią efektywnie zarządzać? Jak stworzyć środowisko pracy przyjazne neuroróżnorodności?
Spis treści:
Czym jest neuroróżnorodność?
Neuroróżnorodność odnosi się do różnic w funkcjonowaniu mózgu i systemie nerwowym między różnymi jednostkami. Jest to pojęcie analogiczne do koncepcji różnorodności kulturowej, płciowej czy wiekowej, jednak skupia się na różnicach neurologicznych.
Termin został opracowany przez australijska socjolożkę – Judy Singer. Zakłada, że jesteśmy zróżnicowani pod względem budowy neurologicznej mózgu. Innymi słowy, zagadnienie podkreśla różnorodność ludzkich umysłów – ich uczuć, myśli, doświadczenia zapachów itd.
Neuroróżnorodność uwzględnia odmienność w stylach uczenia się, przetwarzaniu informacji, zachowaniach społecznych oraz reakcjach emocjonalnych. Co więcej, obejmuje różnice w percepcji, uwadze, pamięci, komunikacji i innych aspektach funkcjonowania mózgu. Neuroróżnorodność może wynikać z wielu czynników, w tym genetycznych, środowiskowych, oraz doświadczeń życiowych. Wyróżnia się m.in. „atypowe umysły” kojarzone z diagnozami spektrum autyzmu, ADHD, dysleksją, dyspraksją czy zespołem Tourette’a.
Neuroróżnorodność zmienia podejście do osób, które do tej pory były postrzegane głównie przez pryzmat swoich ograniczeń. Podejście koncentruje się bowiem na redukowaniu barier i wykorzystywanie mocnych stron.
Neuroróżnorodność w pracy
Zrozumienie i akceptacja neuroróżnorodności w miejscu pracy może przynieść wiele korzyści. Przede wszystkim to klucz do stworzenia środowiska, w którym każdy pracownik może czuć się akceptowany i zrozumiany. Świadomość neuroróżnorodności może pomóc w dostosowywaniu środowiska pracy i procesów, aby lepiej odpowiadały różnorodnym potrzebom i stylom pracy pracowników. To z kolei może wpływać pozytywnie na zaangażowanie i satysfakcję zawodową. Co więcej, neuroróżnorodność to zróżnicowane spojrzenia i pomysły, które mogą prowadzić do innowacji i kreatywności w pracy.
Organizacje mogą podejmować różne działania w celu promowania neuroróżnorodności w miejscu pracy, takie jak szkolenia dla pracowników i kadry zarządzającej, dostosowywanie środowiska pracy do różnych potrzeb, a także promowanie elastycznych form pracy, które pozwalają pracownikom wykorzystać swoje mocne strony i osiągać sukcesy, niezależnie od ich indywidualnych cech neurologicznych.
Neuroróżnorodność to nie przeszkoda w efektywnej pracy
Neuroróżnorodność wciąż traktowana jest jako przeszkoda w efektywnym wykonywaniu obowiązków zawodowych. Z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego i Fundacji JiM „Droga do otwarcia rynku pracy w Polsce dla osób autystycznych” (2022) wynika, że tylko 2% spośród 400 tys. osób autystycznych jest aktywnych zawodowo. Osoby neuroróżnorodne są niesłusznie postrzegane jako osoby mało kompetentne czy niezdolne do radzenia sobie w środowisku zawodowym, co utrudnia im znalezienie pracy i rozwój kariery zawodowej. Problem wynika głównie z powielanych stereotypów i niewiedzy osób rekrutujących.
Dlaczego warto zatrudniać osoby neuroróżnorodne?
Pracownicy z autyzmem są w stanie pracować nawet o 90-140% wydajniej i popełniają znacznie mniej błędów niż osoby neurotypowe – tak wynika z danych JPMorgan Chase zgromadzonych w ramach inicjatywy „Autism at Work”. Według ekspertów ponad 60% osób w spektrum wykazuje ponadprzeciętną inteligencję, która wyraźnie wpływa na jakość ich pracy oraz gwarantuje sukcesy.
Osoby neuroróżnorodne doskonale odnajdują się w pracach wymagających wybitnej koncentracji i dokładności, opartych na powtarzalnych działaniach, w których znaczenie mają wysoka zdolność do przetwarzania informacji, skrupulatność, doskonała pamięć. Polityka neuroróżnorodności pomaga budować przewagę konkurencyjną na wielu obszarach.
Warto podkreślić, że neuroróżnorodni pracownicy mogą wnieść wiele dobrego do firmy, o ile zostaną im udostępnione odpowiednie warunki i zasoby. Jak stworzyć środowisko pracy przyjazne neuroróżnorodności?
Przestrzeń biurowa, która sprzyja neuroróżnorodności
Osoby w spektrum często wykazują wysoką wrażliwość na zapachy i tekstury. Osoby z dysleksją mogą mieć trudności z odróżnieniem mowy w głośnym otoczeniu. Ci, którzy zmagają się z dyspraksją, mogą źle reagować na intensywne światło, natomiast osoby z OCD najlepiej odnajdują się w uporządkowanej i czystej przestrzeni. Edukacja na temat zachowań i odczuć osób neuroatypowych to klucz do zaprojektowania odpowiedniego miejsca pracy.
Pozytywne, dopasowane do różnych potrzeb, komfortowe i stymulujące – to idealne środowisko pracy, sprzyjające neuroróżnorodności. Przede wszystkim należy zapewnić różnorodność przestrzenną, uwzględniając zarówno obszary otwarte do współpracy, jak i ciche miejsca do koncentracji. Kluczowe znaczenie ma także naturalne oświetlenie, które wspiera regulację nastroju i energii pracowników. Korzystnym rozwiązaniem będzie umożliwienie pracownikom dostosowania oświetlenia do indywidualnych preferencji. W neuroróżnorodnym miejscu pracy zastosowanie znajdą panele dźwiękochłonne, dywaniki podłogowe czy specjalne przegrody, które ograniczają hałas i zapewnią spokojną przestrzeń dla osób wrażliwych na bodźce audytywne.
Nie tylko przestrzeń ma znaczenie
Ważnym elementem wspierania osób neuroatypowych w pracy jest odpowiednia polityka organizacji. Przede wszystkim powinna uwzględniać elastyczne godziny i możliwość pracy zdalnej, aby umożliwić pracownikom dostosowanie środowiska pracy do swoich potrzeb. To szczególnie ważne dla osób z zaburzeniami uwagi czy neurologicznymi, które mogą potrzebować większej kontroli nad swoim środowiskiem pracy.
Znaczenie ma też klarowna i prosta komunikacja w biurze – czytelne oznakowania, harmonogramy i instrukcje. To pomoże wszystkim pracownikom, niezależnie od ich stylu przetwarzania informacji, w zrozumieniu oczekiwań i zadań.
Pracownicy powinni mieć dostęp do narzędzi i technologii wspierających różne style uczenia się i przetwarzania informacji, np. oprogramowanie do czytania tekstu na głos może być przydatne dla osób z dysleksją, a narzędzia do organizacji pracy mogą pomóc osobom z zaburzeniami uwagi.
Ostatnie, jednak nie mniej ważne, są promocja kultury opartej na szacunku, empatii i współpracy oraz dążenie do podnoszenia świadomości osób neurotypowych na temat neuroróżnorodności.
Neuroróżnorodności w miejscu pracy nie warto się bać. Wręcz przeciwnie! Właściwie zarządzania i wykorzystywana może być wartościowym źródłem twórczej energii i innowacyjności.
